KAART - AFBEELDINGEN  - VOLGENDE PROJECT
ARCHITECTUURGIDS.NL / ARCHITECTUREGUIDE.NL
KANTOORGEBOUW CENTRAAL BEHEER
H. HERTZBERGER, 1967-1972, Prins Willem Alexanderlaan 651, Apeldoorn
Kantoorgebouw Centraal Beheer / Office Building Centraal Beheer ( H. Hertzberger )
© 2006 Jan Derwig

ARCHITECT(ENBUREAU):
Herman Hertzberger

MEDEWERKENDE ARCHITECT:
Lucas & Niemeijer

UITBREIDING:
Herman Hertzberger

GEBOUWTYPE:
Kantoorgebouwen

Het kantoorgebouw voor de verzekeringsfirma Centraal Beheer vormt Hertzbergers belangrijkste bijdrage tot de zgn. Forumarchitectuur. Al zijn ideeën over de sociale implicaties van architectuur zijn hier gerealiseerd. De opdracht, 'een werkplaats voor 1000 mensen', en het uitgangspunt dat werknemers gemiddeld langer op kantoor verblijven dan thuis en het kantoor dus een vervangend 'thuis' moet zijn, hebben geleid tot de volgende specifieke uitgangspunten:
-architectuur moet contacten tussen bewoners/gebruikers bevorderen en drempels wegnemen;
-architectuur moet een gemeenschappelijk totaal vormen zonder hiërarchie;
-de individuele werkplek moet binnen het totaal herkenbaar zijn en zelf indeelbaar blijven;
-architectuur moet niet hiërarchisch of representatief zijn.
Het gebouw, een synthese van kantoortuin en cellenkantoor, bestaat uit vier kwadranten, gescheiden door een neutrale zone met circulatie-, sanitaire en technische ruimtes. Hoogste punt is de centrale 'technische toren'. Drie kwadranten dienen als kantoorruimte; een kwadrant bevat algemene ruimtes als personeelsrestaurant, recreatieve ruimtes en openbare functies. Door de flexibele, 'onaffe' structuur is het gebouw eenvoudig uitbreidbaar. Het gebouw is opgebouwd met een herhaalde standaardconfiguratie, die in nauwe samenhang met de draagconstructie de zonering van de ruimte bepaalt. Een blauwdruk voor een dergelijk gebouw is Hertzbergers prijsvraagontwerp voor het stadhuis van Amsterdam (1968), een verzameling onderling verbonden torentjes. Standaard vormelement is een vierkant van 9 x 9 m., door een kruisvormige zone verdeeld in vier hoekvlakken (3 x 3 m.). Deze hoekvlakken zijn flexibel indeelbaar als werkplek, de kruisvormige zone dient voor circulatie of als uitbreiding van de werkvlakken. Een dergelijke configuratie vormt een 'eiland', verbonden met andere eilanden door bruggen die in het verlengde van de circulatiezone liggen. Soms is er letterlijk sprake van eilanden en bruggen, als de tussenruimte als vide wordt gebruikt. Zo ontstaat er ook verticaal en diagonaal contact. Door de getrapte opbouw van het gebouw ontstaan dakterrassen.
De eilandjes zijn tot een hecht geheel gesmeed door de consequent doorlopende draagconstructie. Twee spanten, bestaande uit twee kolommen waarop een aan beide zijden overstekende balk, vormen evenwijdig geplaatst een brug tussen de eilanden. Vier van zulke bruggen vormen nu met hun overstekken de draagconstructie van een eiland. Dit eiland wordt gedetermineerd door vier randbalken; in het centrum wordt een kruisvormig middenelement toegevoegd. Het interieur wordt bepaald met borstweringen van B2-blokken en met behulp van standaardmeubilair. Hoewel de inrichting van de kantoorvloeren in de loop der jaren wel enigszins is aangepast is de hoofdopzet al die tijd geen geweld aangedaan.
Tussen het eerste Centraal Beheerkantoor en Hertzbergers gebouw is in de jaren negentig een glazen volume geplaatst teneinde een betere verbinding tussen de beide gebouwen tot stand te brengen en een einde te maken aan de onduidelijkheid over de ingangen. In het glazen volume is een tweede 'gebouw' opgenomen dat onder meer plaats biedt aan vergader- en conferentieruimtes. De uitbreiding illustreert de enorme ontwikkeling die Hertzbergers architectuur het voorafgaande decennium heeft doorgemaakt.