KAART - AFBEELDINGEN  - VOLGENDE PROJECT
ARCHITECTUURGIDS.NL / ARCHITECTUREGUIDE.NL
WONINGBOUW JUSTUS VAN EFFENBLOK
M. BRINKMAN, 1919-1922, Justus van Effenstraat e.o., Rotterdam
Woningbouw Justus van Effenblok / Housing Justus van Effen Block ( M. Brinkman )
© Paul Groenendijk

ARCHITECT(ENBUREAU):
Michiel Brinkman

RENOVATIE:
Leo de Jonge

RESTAURATEUR:
Molenaar & Van Winden
Joris Molenaar
Hebly Theunissen
Molenaar & Co.

TUINARCHITECT:
Michael van Gessel

GEBOUWTYPE:
Woningbouw
Stedenbouwkundige plannen

STAAT:
L.J. de Jonge (ren. 1984-1988); Molenaar & Co., Hebly Theunissen (rest. 2000-2012)

In 1919 ontwerpt Michiel Brinkman in opdracht van de Gemeentelijke Woningdienst een complex van 273 woningen in de wijk Spangen. De mogelijkheden van het gesloten bouwblok worden hier optimaal benut. Eén groot blok van 147 x 85 meter omsluit een binnenterrein waar enige kleinere blokken staan, alsmede een centraal hoger gebouw dat cv-ruimte, badhuis en fietsenstalling bevat. Door het bouwblok loopt een openbare straat die zich splitst bij het voorzieningengebouw. Nieuw is de toepassing van een galerij, een verhoogde woonstraat aan de binnenzijde van het blok. Hierdoor is het mogelijk een zeer grote dichtheid te realiseren, zonder te hoeven vervallen in ingewikkelde, veel ruimte innemende trappenhuizen. De ingangen van vrijwel alle woningen bevinden zich aan het binnenterrein. De woningen op de onderste twee lagen met tuin hebben hun entree op de begane grond. Erboven bevinden zich twee maisonnettes met een entree aan de galerij. Alle woningen bevatten een woonkamer, een keuken, toilet en drie slaapkamers. De woningen hebben centrale verwarming (voor het eerst toegepast in volkswoningbouw in Nederland) en een vuilstortkoker. Het binnenterrein wordt ontsloten door vier markante toegangspoorten, aan elke zijde een. Tien trappenhuizen en twee goederenliften (voor de handkarren van de leveranciers) leiden naar de galerij, die 2,20-3,30 m. breed is. De galerij fungeert door deze royale maatvoering als verhoogde straat: kinderspeelplaats en balkon voor burencontact en huis-aan-huisbezorgers. De galerij is van beton en verlevendigd met bloembakken, tegeltableaus en kijkspleten voor kinderen. Tussen de kolommen van de galerij zijn droogbalkons aangebracht. Er is een groot contrast tussen de strakke, ritmische straatgevels en de levendige gevel aan het binnenterrein. Elke woning heeft een buitenruimte. Door toedoen van A. Plate, directeur van de Woningdienst, en enkele socialistische wethouders wordt de aanvankelijke kritiek op het plan overwonnen. Deze is vooral gericht op het onhollandse karakter, de grote nadruk op collectiviteit en op de dure voorzieningen. Ook is men bang dat de combinatie van platte daken en een galerij 'gevaren van morele aard' zal opleveren. De toepassing van een galerij in de woningbouw is van zeer grote invloed geweest op de Nederlandse architectuur. Ze dient als inspiratie voor steeds nieuwe generaties architecten zoals bij de Bergpolderflat, de Hengelose Es, Buikslotermeer in Amsterdam-Noord en Bleyenhoek in Dordrecht. In 1984 werd het inmiddels wereldberoemde complex gerenoveerd door L.J. de Jonge in nauwe samenwerking met de Rijksdienst voor Monumentenzorg. Twee maisonnettewoningen zijn samengevoegd tot één grotere vier- of vijfkamerwoning, zodat er weer gezinnen met kinderen in het complex kunnen wonen. De galerij is zorgvuldig hersteld en deels vervangen. Het oude badhuis werd kinderdagverblijf en verenigingsruimte. Het binnenterrein is autovrij gebleven. In 2012 is het complex geheel gerestaureerd.