KAART - AFBEELDINGEN  -
ARCHITECTUURGIDS.NL / ARCHITECTUREGUIDE.NL
STADSVERNIEUWING NIEUWMARKT
VAN EYCK & BOSCH, 1970-1975, Sint Antoniesbreestraat e.o., Amsterdam
Stadsvernieuwing Nieuwmarkt / Urban Redevelopment Nieuwmarkt ( Van Eyck & Bosch )
© 2006 Jan Derwig
De verpaupering van de Nieuwmarkt bereikt rond 1970 haar hoogtepunt wanneer grootschalige ingrepen als de bouw van een metro en verkeersdoorbraken voor het bedrijfsleven worden voorbereid. Onder het motto 'Bouwen voor de buurt' bundelen buurtbewoners, activisten en architecten de krachten voor renovatie van de buurt: restauratie van historische panden, nieuwbouw aangepast aan bestaande rooilijnen en schaal, prioriteit aan wonen in combinatie met kleinschalige bedrijven en winkels en betaalbare nieuwbouw voor buurtbewoners. De bemoeienis van Van Eyck en Bosch gaat terug naar een stedenbouwkundig plan voor de Nieuwmarkt uit 1970 waarin voor het eerst de kwaliteiten van het wonen in de oude stad tegenover de expansie-ideeën uit de jaren zestig worden geplaatst. Bij de nieuwbouw worden kostbare en gecompliceerde overbouwingen van de metrobuis niet uit de weg gegaan. De eerste realisaties zijn twee projecten van Bosch. In deze invullingen is de typische jaren-zeventigopvatting van aangepaste nieuwbouw te zien; kleinschaligheid gesuggereerd door kapvormen en aanpassing door traditionele baksteenbouw. Belangrijkste werk van Bosch is het Pentagon, een vijfhoekig, min of meer gesloten bouwblok dat de bestaande rooilijnen volgt met 88 woningen rond een semi-openbare binnenplaats. Het woonblok aan het Zuiderkerkhof van Hans Hagenbeek is een technisch hoogstandje. Het is gefundeerd op de tunnelcaissons en bevat een luchtschacht voor de metro, kunstig achter een waterval geïntegreerd in het bouwblok. Het blokje van Hans Borkent heeft een gewaagde kleurencompositie naar ontwerp van K. Makkink. Een later project van Paul de Ley, de hoekbebouwing aan de Zwanenburgwal, toont de recente tendensen in de stadsvernieuwing; een herbezinning op de functionalistische architectuur van de jaren dertig met gestucte gevels, strookramen en afgeronde hoeken.
Projecten: Th.J.J. Bosch (Moddermolensteeg/Raamgracht, 1975-1978; Het Pentagon, Sint Antoniesbreestraat/Zandstraat, 1975-1983; Sint Antoniesbreestraat, 1975-1978), H.L. Hagenbeek (Sint Antoniesbreestraat/Zuiderkerkhof, 1979-1984; Sint Antoniesbreestraat/Snoekjesgracht, 1983-1985), H. Borkent, K. Makkink (b.k.) (Sint Antoniesbreestraat/Nieuwe Hoogstraat, 1979-1983), P. de Ley, F. Oorthuys (Zwanenburgwal, 1986)